نظر کوتاه به گذشته ی ورزش کشور
وضرورت ایجاد کمیته ورزشی در اروپا
همایون طاهر نوامبر 2009 آلمان
از آن جا که بحث ما روی تاریخ ورزش در کشور ماست، ناگزیریم که کمی به تفصیل در مورد رویداد های ورزشی بپردازیم، تا نسل جوان بر گذشته های ورزشی وطن خود آگاهی حاصل کنند.
اگر ما بتاریخ تربیت بدنی و ورزش در کشور نظر بیندازیم، به وظاحت دیده میشود که دولت ها و حکومات که در طول تاریخ بوجود آمده اند به نقش ورزش و تربیت بدنی توجه جدی نکرده اند . در حالیکه تربیت بدنی و ورزش زیر بنای صحت وسلامت انسان ها را تشکیل میدهد. در کشور ما بدبختانه از ورزش در روزهای ملی و سیاسی طور نمایشی یاد گردیده و بعد به فراموشی سپرده شده است.
یکی از علت های آن را میتوان در وضع نابسامان اقتصادی جستجو کرد، اما مردم افغانستان عزیز همیشه به ورزش علاقه خاصی داشته و دارند و جوانان ما به جز ازورزش دیگر کدام مصروفیت نداشتند. طور مثال میتوان از ورزش های محلی چون بزکشی، پهلوانی، توپ دنده ، خسکی چلک بازی ، گودی پران بازی، ریسمان کشی و ده ها ورزش دیگر راه نام برد که در تمام نقا ط کشور ما رایج بود. در بین این جوانان استعداد های زیادی نهفته میباشد اما متاًسفانه نه آنها را کسی تشویق و نه زمینه ی رشد استعداد های شان مساعد میگردید ، همچنان در ورزش های انفرادی و اجتماعی چون فتبال، پهلوانی، والیبال، وزنه برداری، بکُس، زیبای اندام و تکواندو در حالیکه وظیفه ی دولت بود اما ورزش کاران قهرمان ما از مصارف شخصی خود کلپ ساختند و از پول شخصی خود مصارف لباس وغذای خود را تهیه میکردند .
و با افتخارات از مسابقات منطقوی آسیای و جهانی به کشور باز میگشتند اما مسوولین صرف از افتخارات آنها به نفع مقام و چوکی خود بهره میبردند.
مردم افغانستان هیچ گاهی ورزش کاران قهرمان خودرا از یاد نمی برند و همیشه خاطرات آنها در قلب ملیون ها افغان حک گردیده است ما قهرمانان چون خلیفه نظام ، خلیفه ابراهم ،خلیفه نجف ،صدیق زرگر شهید ، سلطان احمد نژند ، سعدالله گولکیپر، صابر روهپرور ، احمد شاه، محمد اسماعیل حسینی، قدیر ارغندیوال، عبدالله نوابی «شادکام» نعیم مسکینیار، وژمکی نوابی، لیلی شکور، سلما عثمان، فاطمه عثمان، ناهید، سامعه، نعیم اوریا، نعیم کبیر، نذیر احمد وردک، رحمت الله خوازک زلمی، رحیم برکی ، محمد عمر پوپل، رستم بکُسر ، حسن بکُسر، تجلی مرحوم ،والیبا لر جانعلم ،مرحوم ایوب ، محمد عارف شینواری، شهزاده، هدایت حبیب، نادر عمر، فاطمه جان صافی اولین کسیکه دکتورای ورزش را کسب کرد، آقا محمد چاپ انداز و دیگران به افتخار یاد کرد. درآن زمان نه جنگی در میان بود ونه پرابلم سیاسی در میان بود اما متاًسفانه توجه در میان نبود تا اینکه اندک افتخاراتی که هم زاده ی سیعی و تلاش خود ورزش کاران بود ان هم با اغاز جنگ های خانمان سوز ضربه ی جبران ناپزیر دید. تنها یگانه چیزی که مردم ما داشت، امنیت و وضع آرام بود، که حتی از ولایات کشور موقع جشن به کابل آمده، تا نیمه شب ها مسابقات زنده را در استدیوم ملی کابل تماشا میکردند و به بسیار خاطر جمع به خانه های خود باز میگشتند. پس از آنکه دشمنان افغانستان جنگ های خانمان سوز را براه اندختند، آرامی و امنیت به خطر مواجه گردیده، هیچ ورزشکار احساس امنیت نکرده، روند ورزش به روکود مواجه شد.
ما دیدیم که چگونه میدان های ورزشی به قرارگاه های نظامی تبدیل گردید، ورزش کاران در جبهات جنگ به شهادت رسیدند، ورزش های محلی ما نابود شد، بزکش های ما به قومندانان دو طرف جبهه جنگ گماریده شدند و اسپ های شان به ابزار جنگی تبدیل گردید. درد آور تر اینکه حتا استدیوم های ورزشی ما به کشتار گا ه های آدم کشان حرفوی مبدل گردید و سیل از هموطنان ما به کشور های بیگانه مها جر گردیدند و قشر وسیع ازاین روشنفکران ورزش کار و متخصصین عرصه های مختلف ورزش به کشور های اروپای امریکای استرالیاو کشور های همسایه مسکن گزین شدند..به همین ترتیب امروز خوشبختانه در بین این فامیل ها اطفال نوجوانان و جوانان بااستعداد وجود دارد که در پهلوی اینکه مصروف تعلیم وتربیه اند در عرصه های مختلف ورزش در سطوح بسیار بلند قراردارند که میشود ازاین نسل جوان جهت ار تقای کیفیت تیم های ملی کشور و بلند بردن سطح ورزش در کشور استفاده اعظمی صورت گیرد .
روی این ملحوظ از سال 2003 تلاش صورت گرفت تا جهت هماهنگی میان ورزشکاران داخل و خارج کشور بخصوص اروپا نماینده گی خاصی در چوکات یک کمیته سراسری دراروپا ایجاد گردد تا جهت انسجام ورشد استعداد های نو جوانان و جوانان ومعرفی نخبه های ورزش به تیم های ملی کشور وجلب کمک های نهاد های ورزشی کشور های که در ان مقیم هستیم کار ی صورت پذیرد .که خوشبختانه دراین اواخیر بعد از تقرر آقای اغبر به حیث ریئس کمیته ملی المپیک و تغیرات درین کمیته به این خواست ما جواب مثبت داده شد و بما وظیفه داده شد تااولین گردهمائی ورزش کاران مسلکی ، دست اندر کاران ورزش، نخبه گان ورزش ، سابقه داران ورزش مقیم در سراسر اروپا راسازماندهی نمایم . خوشبختانه به همکاری تعداد زیاد ی از ورزشکاران وورزش دوستان آماده گی های لازم اتخاذ گردیده، با تشریف آوری ریئس محترم المپیک جمهوری اسلامی افغانستان این گرد همائی تدویر خواهد یافت.
ارزومندیم تا درین امر وطنی و مردمی باشرکت فعال ، نسل جوان کشور را در سراسر اروپا کمک نماییم تا باشد دَین وطنی خویشرا در مقابل نسل آینده انجام داده باشیم، همچنان آرزو مندیم سرمایه داران و تجار ملی در اروپا ورزش کاران را تحت حمایت خود قرار دهند
به ارزوی روزی که بیرق پر افتخار کشور ما در مسابقات جهانی و المپیک درتمام عرصه های ورزش به احتزاز درآید
ورزش وتوسعه آن در کشورهای روبه انکشاف
پوهندوی دوکتور سیدحسام (مل)
مدخل: قبل از آنکه بصورت آنی داخل اصل موضوع شویم ضرور پنداشته میشود تا به تعاریف ودرک بعضی ازمفاهیم ورزش وتربیت بد نی قدری اگاهی کسب نمایم تا درپرتو شناخت ودرک ازمفاهیم دنیای ورزش بتوانیم مزایایی آنرا به علاقمندان و وورزش دوستان تفهیم داشته قاطبه ای جوانان را به فعالیتهای ورزشی جلب وآنها را ازنعمت تندرستی وسلامتی برخوردار سازیم . با درنظر داشت آنچه دربلا تذکر دادیم اینک به تعریف وشناخت کتگوریها ذیلاً می پردازیم : ورزش چیست ؟: ورزش بطور کلی چنین درک شده : که عبارت ازانواع فعالیتهای فزیکی است که دامنهء آن فراتر از ورزش های رقابتی باشد. درحال حاضر همه دانشمندان ورزش با هم همنظر اند وچنین می پندارند که ورزش شامل تمام اشکال فعالیتهای بدنی ، روانی ورفاه اجتماعی بوده که اینها عبارت اند از : تفریح و سرگرمی ها ، ورزشهای سازمان یافته و منظم ، ورزشهای بومی و محلی وبازیهای ابتکاری ودرحال توسعه وانکشاف. هد ف ما ازتوسعه یعنی چه؟ به اساس نظر وتجارب گروه بین المللی کاری ورزش منظور ازتوسعه وصلح در این است که ورزش بهترین منافع را برای انسان به ارمغان می اورد که شاخص های اساسی آنرا طور فشرده ذیلاً تذکر میدهیم : * توسعه وانکشاف فردی. *ادغام وامیزشهای اجتماعی بشمول توسعه ای سرمایه اجتماعی . * ایجاد صلح وجلوگیری ازنزاع واختلافات وخشونتها * ارتقای سطح سلامتی وجلوگیری از بیماریها . * بعد از وقوع فاجعه / امدادرسانی به ضربه دیده ها وبرگردانیدن حالت عادی برای استمرار حیات . * انکشاف اقتصادی . * تامین ارتباطات/ وبسیج ساختن اجتماع . آنچه فوقاً تذکر دادیم مطالبی اند ، که در صورت فرصت باید بالای هرکدام آن مکث نموده به تفصیل وتفسیر آن باید پرداخته شود ، تا مفاهیم کاملاً درک شود وازابهامات جلوگیری بعمل آید. مشخصات فزیکی کیفیت تربیت بد نی: درتحت این عنوان تلاش میورزیم آنچه که باعنوان وبهترشد ن کیفیت تربیت بد نی ممد واقع میشود طورفشرده ذیلاً آزآنها یاداور شویم وازطولانی شدن موضوع تا حد امکان بتوانیم جلوگیری بعمل اوریم : * تاکیدات چند بردانش ومهارت های لازم فعالیت های بدنی درطول حیات . * تعریف آنچه که دانش اموزان مطابق ستندارد ملی قادر به درک وانجام یک فعالیت میباشند * تلاش غرض فعال نگهداشتن متعلمین در مدت زمان تعین شده برای انجام فعالیت های سپورتی * فراهم اوری فعالیتهای سپورتی انتخابی مختلف و گوناگون. * صرف مساعی وتلاش غرض براورده ساختن نیا زمند یهای همه دانش آموزان وبخصوص ازآنهایکه ورزشکار با استعداد نیستند . * تقویه ء فعالیتهای سپورتی درآینده ها بشمول ترویج بازیهای مسا بقا تی . *صرف مساعی درایجاداعتماد به نفس بین شاگردان ویا دانش آموزان و از میان برداشتن و یا حذ ف تمرینات وفعالیتهای تحقیر امیز واهانت بارمثل انتخاب کپتان تیم دوطرف ،جا خا لی سازی همچو ( dadgeball:یعنی بدین معنی که بازیگران یک تیم عمداً در تلاش حذ ف ویا خارج ساختن فعالین تیم دیگرازعرصهء مسابقه وفعالیت باشند ) . * ارزیابی دانش آموزان به ارتباط پیشرفتهای شان در رسیدن به اهداف درمورد اینکه ایا آنها د سترسی به آنچه ستاندارد میباشد نایل آمده اند ویا خیر؟ * تلاش به ارتباط تشویق فعالیتهای سپورتی خارج ازمکتب. * آموزش مهارتهای مدیریتی و سازماندهی ازجمله تعین هدف ، تنظیم امور تربیت بدنی ونظارت بر آن بشمول نتیجه گیریها . * تمرکزبخشی فعالیت های سپورتی درسطح مکتب ، تشویق وکمک رسا نی به نوجوانان . * آموزش روحیه همکاری وترویج حسن اعتماد وانصاف درهنگام بازی وداشتن احساس مسولیت هنگام بازیهای سپورتی بین بازیگران . *هنگام ارزیابی کاملاً چنین باید درنظر باشد که بازیها ایا برای بازیگران دلچسپ ومورد علاقه بوده ایا همچو بازیها برای آنها تجارب لذت بخشی را بار خواهد اورد ویا خیر؟ عقب ما نی سپورت و ورزش درکشورهای روبه انکشا ف وازجمله درکشور عزیز ما افغانستان : تحقیقات وپژهشهای چندی درارتباط ورزش وسپورت حاکی از آن است ، که کشورهای روبه انکشا ف در مقایسه با کشورهای انکشاف یافته بخصوص درعرصه ای ورزش وسپورت به نسبت عد م تمویل بودجه لازم وکافی که بتواند نیازمندیهای جوانان مایل به ورزش وسپورت را براورده بسازد بدسترس نیست ویا بهتر گفته شود که اولیایی امور درواقعیت اهمیت ورزش وسپورت را نسبت محدودیتهای فکری شان نه دانسته واصلاً اجندای ورزش وسپورت را در دوسیه کاری خود ندارند ، آنها اصلاً نمیدانند که بیدون داشتن قوای بشری صحتمند وسالم چی ازنظرفزیکی وروانی چرخ اقتصا د نمیتواند به پله های بالاومدارج عالی بچرخش اش ادامه بدهد ویا د ست اوردی داشته باشد درکشور عزیز ما افغانستان گرچه درین اواخر بعضی انکشافاتی درعرصه ورزش وسپورت دیده میشود ولی به هیچ وجهه با درنظرداشت نیازمندیهای نسل جوان وقاطبه ای ورزشکاران مکفی نبوده ویا بسنده نمیباشد وآن اینکه اگربه تاریخ سپورت وورزش درکشورهای انکشاف یافته نظراندازی شود درمی یابیم که آنها فرهنگ ورزش و سپورت را ازکود کستان ترویج داد اند وهمواره در پی انکشاف آن همت میگمارند ، ولی درکشورعزیز ما فرهنگ سپورت ازطرف هیچ زمامدار کشور ترغیب وترویج نگردیده ، ما تاحال برای جوانان ونوجوانان خود وسا یل سپورتی اعم ازمیدانهای ورزش بادرنظرداشت نیازمند یها وتعداد جوانان ، لباسهای سپورتی ، موادغذایی که باید هنگام ساعات فراغت صرف شود ،آب اشامیدنی ، ومحلات سپورتی به استندارد بین المللی ، عدم تمویل بودجه کافی ، کمبود معلمین ومربیان سپورتی ناشی از کمی حقوق و یا معاش ماها نه ، سپردن مقامات بالای سازمان دهی ورزش به نا اگاهترین اشخاص وافراد یعنی قومی وسمتی گردانیدن مقام های مدیرت و بعضی چیزهای ضروری دیگر همه وهمه مواردی اند که باعث عدم انکشاف سپورت وورزش درکشور عزیز ما گردیده ویا بهتراست بگویم که میگردد . دراینجا یک با ر دیگر قابل یاداوری است که بیدون نفوس صحتمند انکشاف سالم اقتصادی و اجتماعی وفرهنگی به هیچ وجهه دریک کشور میسر نسیت .
با تقدیم احترمات به اهل ورزش وورزشکاران جوان کشور عزیز ما افغانستان ( دوکتور مل)
نقش موسسات تعلیمی وتحصیلی در رشد
ورزش کشور
همایون طاهر فیبروری 2010
اگر ما به صورت دقیق و همه جانبه به تاریخ ورزش کشور خود نظر بیندازیم به وضاحت دیده میشود که نخستین هسته های ورزشی در مکاتب افغانستان و موسسات تعلیمات عالی وموسسات تعلمی اردوی افغانستان اساس گذاشته شده است.
در سالهای 1325 وبه خصوص سال های 30 بعد از این که تعداد از معلمین ومدیران مکاتب چون اقای بیغم وشکور خان ولید که مدیر مکتب استقلال وقت بود وتحصیل کرده های ورزش در المان بودند با همکاری یک تعداد از معلمین ورزشی المان تیم های ورزشی را در رشته های والیبال، فتبال، باسکتبال، آببازی، اتلتیک خفیفه و هندبال را در مکاتب ایجاد نمودند و بعد از اوقات درسی عده ی از نوجوانان وجوانان متعلم را درین تیم ها شامل نمودند و خود به تمرینات آنان میپردا ختند که اهسته اهسته در مدت زمان کوتاه تعداد زیادی درا ین تیم ها عضویت یافتند و در روز های رخصتی مسابقات ورزشی در بین تیم های مکاتب به راه می افتاد و در مدت کم تیم های قوی از بین متعلمین ورزشکار بنام تیم های ملی ایجاد شد. چون در ان زمان کمیته المپیک وفدراسیون های ورزشی وجود نداشت همین تیم های تعلیم وتربیه و اردو وموسسات عالی تحصیلی منحیث تیم های ملی افغانستان با کشورهای مختلف به مسابقات میپرداختند.
در سال 1325 در شهر کابل در مکتب حربیه ومکاتب کابل بنا به توجه که صورت می گرفت 15 تیم هاکی موجود بود که بطور مثال شرکت تیم هاکی موسسات تعلیمی کابل در مسابقات هندوستان چهل مسابقه انجام داده بودند که از جمله 19 برد 11 مساوی و 9 باخت داشتند. از آن میان می توان از اقای نورستانی نام برد که در ین مسابقات شرکت کرده بودند وهمچنان تیمهای هاکی ما در ان وقت درسال 1948 در چهارمین دور مسابقات المپیک در لندن شرکت کرده که حایز مقام چهارم در دنیا گردیدند و رقابت تیم های فتبال پوهنتون کابل در برابر تیم های ایران در ان سال ها وشرکت انها در رشته های دیگر ورزشی وقت در المپیای وقت گواه این ادعای ماست، بخصوص بعد از مسابقات المپیک سال 1948 به همت اقای بیغم اقای اعتمادی ، شکور خان ولید و توجه اقای پوپل وزیرمعارف وقت، سپورت شامل نصاب تعلمی مکاتب گردید که مضمون سپورت از صنوف اول مکتب به تدریس ان پرداخته شد وبرای اولین بار مکتب سپورت در شهر کابل ایجاد و فارغین ان منحیث معلمین سپورت به مکاتب مرکز و ولایات مقرر گردیدند که نقش فارغین دوره های اول دوم وسوم
این موسسه را نمیتوان فراموش کرد وه این معلمین با وصف ان که وسایل در اختیار نداشتند پشتیبانی مادی و معنوی از انها صورت نمیگرفت وحتا در بعضی مواقع مورد توهین و اهانت قرار میگرفتند ولی چون شوق و علا قه ی که بمسلک خود داشتند توانستند کار های مثمری را انجام دهند که میتوان از از استادانی چون محترم قیوم صمد، صمد صفی امرورزشی ولایت جوزجان و استاد عبیدی، استاد صفت الله، استاد رحیم کنگفو، استاد لیوال، استاد حسنی، استاد حسن زاده، استاد محمد اعظم رحیمی، استاد عبدالقیوم علمزوی، صبور شهید در تالقان شاه ملنگ، در اردو نام برد. دران سال ها در مرکز وولایات، مکاتب کشور به مرکز مصروفیت سالم جوانان ومردم محل تبدیل گردیده بود، بخصوص بعد از انکه مکتب سپورت در سال 1354 به انستیتوت تربیت بدنی ارتقا کرد تعدادی زیادی از ورزشکاران نخبه شامل این انیستیتوت گردیدند.
و بعد از اموزش، تحت نظر استادان تحصیل یافته داخلی و خارجی بعد از دوسال فارغ گردیدند که درین سال ها دوباره تحولی جدیدی در ورزش کشور رونما گردید .
چون کشور ما یکی از کشور های نادار جهان بود ازاین لحاظ در پهلوی انکه کلپ های ورزشی به جز از کلپ ورزشی اردو تعلیم وتربیه وه چند کلپ شخصی پهلوانی بکس زیبایی اندام و تکواندو در مرکز وچند ولایت محدود کشور فعالیت داشت، دیگر کلپ های رسمی وجود نداشت. ویگانه محل تجمع ورزشکاران همانا مکاتب وتیمهای تعلیم وتربیه مرکز وولایات کشور بود اگرچه درسال هال های 1352 الا سال های 62 کلپ های ورزشی چون کلپ ورزشی پامیر، میوند، بامیکا، اتفاق، اریا ستور، باختر، کابورا، کارگر، هیری هرات، جوانان جوزجان وکلپ های بلخ و کلپ های پهلوانی افغانستان فعالیت داشتند، اما ا این کلپ ها هم از طرف خود ورزشکاران ایجاد شده بود که فاقد حمایت پولی المپیک بدون کدام بودیجه با مصرف خود ورزشکاران فعالیت داشتند. با وصف انکه افتخارات زیادی داشتند ولی هیچ نوع توجه از جانب دولت های وقت صورت نمیگرفت در حالیکه وظیفه ی دولت بخصوص شاروالی بود که درین زمینه توجه میکردند، اما نکردند. تجربه نشان داده حتا در کشور های پیشرفته ی جهان که کار سیستماتیک تربیت بدنی وورزش در مکاتب میتواند ذخیره مطمین ورزشکاران در رشته های مختلف ورزشی باشد. با تاسف در کشور ما امکانات زیادی در مکاتب وجود نداشت ، ازینرو کار جدی به طور عموم به ملاحضه نمیرسد.
اگر به سالهای 50 الی 56 در کشور دیده شود ما افتخاراتی زیادی داشتیم که ناشی از کار منظم با وجود عدم امکانات در مکاتب بود که بد بختانه ما ان اندک افتخارات را تا اندازه ی هم از دست داده ایم . هم چنان کار تربیت بدنی و ورزش در ریاست المپیک کشور در سطح پایین قرار گرفت که باالاخره یک مدت زیادی حق العضویت کمیته ی بین المللی الپیک را پرداخته نتوانستند، ازینرو از کمک های بین المللی المپیک و اشتراک در مسابقات بدور ماندند. بعد از یک مدت، نظر به تقاضای فدراسیون های والیبال و باسکتبال که خواستار سیمینار های بین المللی در موارد فوق شدند، المپیک مجبور به پرداخت حق العضویت در کمیته ی بین المللی المپیک شد.
کیفیت کار تربیت بدنی و ورزش معارف وقت، فراز و نشیب های را طی کرده است، هم چنان جنگ های تحمیل شده در افغانستان در همه ساحات، مشکلات و حتی عدم توجه به ورزش کشور را سبب شده بود. اگر چه سعی و تلاش یک تعداد از مسئوولین و استادان مسلکی بی ثمر نبوده و نباید گفت که کاری در توسعه ی ورزش انجام داده نشده، بلکه با شرایط ناگوار اقتصادی که دامنگیر بود، کار های مثمری هم انجام داده شده است. بطور مثال، مختصرأ کار های مهمی که در سالهای 1362 الی 1364 در چهارچوب وزارت معارف وقت انجام یافته بود، از جمله می توان این ها را نام برد :
ــ تنظیم و ترتیب پلان ها و پروگرام های درسی تربیت بدنی و ورزش برای مکاتب از صنف اول الی دوازدهم.
ــ ارزیابی توانمندی های جسمانی کودکان و نوجوانان مکتبی از صنف اول الی دوازده در تمام مکاتب شهر کابل و عین هدایت به تمام مکاتب افغانستان.
ــ طرزالعمل اخذ امتحان مضمون تربیت بدنی بشکل رهنما برای معلمین تربیت بدنی و ورزش که بشکل کتاب خورد در وزارت معارف وقت بچاپ رسیده بود، در دسترس معلمین مکاتب قرار گرفت.
ــ دایر نمودن سیمینار های تربیت بدنی و ورزش برای بلند بردن سطح دانش معلمین همه ساله یکبار.
ــ براه اندختن مسابقات بازی های حرکی و سرگرمی های اطفال بین مکاتب در اوقات فراغت متعلمین، چنانچه چندین برنامه های تلویزیونی ازین مسابقات ثبت شده و بنمایش قرارداده شده.
ــ براه انداختن مسابقات ورزشی بهاری و خزانی مکاتب طبق معمول همه ساله دایر می شد.
این که گفته می شود در تربیت بدنی و ورزش کشور توجه صورت نگرفته، بدین معنی نیست که هیچ کاری صورت نگرفته.
در اواخر نسبت کمبود کدر های مسلکی و فنی دراستیتوت تربیت بدنی و ورزش و تخصیص دادن دانشجویانی که در کانکور دانشگاه کابل کمترین نمرات را حاصل می کردند به انستیتوت تربیت بدنی و ورزش بود و همچنان صد ها عامل دیگر. همان بود که کیفیت کار درسی در انستیتوت تربیت بدنی و ورزش تضعیف شد.
در اوایل 1366، نظر به شرایط آن زمان وزارت معارف وقت تشکیلات نوی ترتیب کرد که مسئوولیت تربیت بدنی و ورزش مکاتب را به ریاست امور تربیوی سپرد و همچنان مسئوولیت انستیتوت تربیت بدنی و ورزش را بدوش ریاست تربیه ی معلم ارتباط داد. در اواخر 1366 ریاست تربیه ی معلم دوره ی دو ساله ی انستیتوت تربیت بدنی و ورزش را به فاکولته ی تربیت بدنی و ورزش دوره ی چهار ساله ارتقا داد. یکی از جمله ی فاکولته های انستیتوت پیداگوژی کابل، به فعالیت های خود ادامه داد.
این یک تحول یا نهضت بزرگی در تاریخ تربیت بدنی و ورزش کشور ما بشمار می رود ، چرا که اکثریت مردم ما، تربیت بدنی و ورزش را دور از علم میدانستند. توسط این فاکولته، مردم ما به جنبه های علمی تربیت بدنی و ورزش آشنایی پیدا کردند و شورای علمی دانشگاه کابل معتقد به علمیت تربیت بدنی و ورزش در کشور گردیدند. با تلاش و زحمات خستگی ناپذیر استادان و مسئوولین این فاکولته، برای اولین بار کتاب ها و لکچر نوت های در رشته های مختلف ورزش بچاپ رسید. در سال 1367 فاکولته ی تربیت بدنی و ورزش کمبود استادان را تکمیل نموده و یک تعداد استادان با تجربه را از موسسات دیگر به این فاکولته دعوت نمودند، که میتوان از داکتر غلام قادر غفوری، متخصص تربیت بدنی و ورزش از فاکولته ی طب کابل و محترم داکتر طوطی خیل، متخصص تربیت بدنی و طب ورزشی، آمر دیپارتمنت تربیت بدنی و ورزش پولی تخنیک کابل و همچنان دیپلوم ماستر سپورت قدرت الله اعظمی ،استاد تربیت بدنی فاکولته ی طب کابل و استاد آشنا نام برد. برعلاوه، یک تعداد از استادان علوم هم جوار و ارتباطی تربیت بدنی و ورزش را از فاکولته های دیگر انستیتوت پیداگوژی کابل به تدریس در این موسسه دعوت نمودند، از جمله، استاد عادله پوینده، ماستر علوم پیداگوژی و لسان و فوزیه جان، ماستر علوم اجتماعی، تا سطح دانش تیوری و عملی دانشجویان را بلند ببرند. در سال 1368 نظر به تقاضای مکرر این فاکولته، یک تعداد بورس های تحصیلی برای دانشجویان از تحصیلات عالی اخذ نمودند . این موسسه کمبود میدان های ورزشی را احساس میکرد که همواره تقاضا ها در این زمینه صورت گرفته. سالون ورزشی که قبلا تهداب شده بود در زمان دانشکده به سقف رسید و مثل سابق نیمکاره باقی ماند. جر و بحث در این مورد با ریاست ساختمانی وزارت معارف، به این نتیجه به نهایت رسید که وزارت برای اعمار آن بودجه ندارد.
بهر صورت، باالاخره فاکولته ی تربیت بدنی برعلاوه ی چند میدان ورزشی که داشت، سالون ورزشی انستیتوت پیداگوژی کابل را هفته ی سه روز برای تیم های ورزشی فاکولته در اختیار قرار میداد و همچنان تیم هندبال فاکولته که در شهر کابل قهرمان بود با تیم های دوم خود در لیسه امانی هفته ی دو روز مشق و تمرین میکرد، که اکثریت اعضای تیم ملی هندبال کشور و جوانان را دانشجویان فاکولته ی تربیت بدنی تشکیل میداد. با استفاده از اندوخته های دیپلوم ماستر سپورت غلام سخی محمدی، که استاد لایق و دلسوز این رشته بود، برعلاوه دانشجویان فاکولته، مانند یوسف و عبدالرحمن در آن زمان ترینری تیم های ملی و جوانان هندبال را افتخاری به عهده داشتند.
بهر حال، کمی ها و کاستی ها در همه دوره های مختلف وجود داشته و دارد، و در همه وقت، انسان های کارکن، عادل و دلسوز به مردم و وطن نیز زیسته اند که از دل و جان خواهان ترقی و پیشرفت بوده اند و زحمات شان در همه دوره ها قابل قدر بوده، فراموش ناشدنی است. گفته ها تا اینجا که با زحمات استادان و تنگ دستی ها انجام داده شده، اولین قدم ها بوده که راه های بعدی رشد و انکشاف را باز نموده و ترقی بخشیده است. زمانی که همه موسسات و مکاتب به روی شاگردان و دانشجویان بخصوص طبقه ی اناث بسته شده بود، ناگزیر فاکولته ی تربیت بدنی و ورزش کشور هم به رکوت شدید مواجه شد. فعلا فاکولته ی تربیت بدنی و ورزش فغال بوده، در حدود 500 دانشجو مشغول آموزش استند و دارای سالون ورزشی و میدان های ورزشی استند. این موسسه، یگانه وسیله ی تربیه ی معلمین ورزشی است و از طریق آن تربیه و پرورش جوانان و کودکان صورت میگیرد و نقش اساسی را در تربیت بازی میکند، پس بسیار بجا خواهد بود که این موسسه را کمک جدی نموده و وسایل مدرن امروزی را به دسترس شان قرار بدهیم. فرستادن دانشجویان به کشور های دیگر جهت آموزش نیز موردی است که باید به آن توجه صورت بگیرد. از مقامات دولتی بلند رتبه در ارتباط این زمینه، توجه جدی خواهانیم.
چون مکاتب و موسسات تعلیمی ملکی ونظامی یگانه مرکز تجمع نوجوانان وجوانان است روی این ملحوظ باید به تربیه سالم جوانان توجه صورت گیرد. وقتی میتوان به ان عمل کرد که مسوولین به ان توجه نمایند اگر دولت و بخصوص وزارت های تعلیم وتربیه وتحصیلات عالی میخواهند درین عرصه کار جدی نمایند به موارد ذیل توجه نمایند، مکاتب و پوهنتون ها را کمک نمایند، وزارت تعلیم وتربیه بودجه مشخص را به دولت پیشنهاد نماید ودر تربیه کادر های ورزشی تلاش بخرج دهند، در نصب کادر های مسلکی و کار فهم در ریاست تربیت بدنی و امریت های ورزشی ولایات وجلب همکاری ورزشکاران سابقه دار ورزشکاران جوان ونخبه و کلپ های ورزشی و ترتیب پلان مشترک با فدراسیون های مختلف ورزشی المپیک درین عرصه و توجه خاص به فاکولته تربیت بدنی وسپورت و همچنان دعوت متخصیصین ورزشی سابقه دار از خارج کشور وتغیر سیستیم نصاب تعلیمی تربیت بدنی وورزش در مکاتب با استفاده تجارب دست اندر کاران ورزشی افغان از خارج کشور ودعوت انان جهت ارائه سیمینار ها برای معلمین ورزش در داخل کشور و دعوت معلمین خارجی درموسسات ورزشی ایجاد رشته های ورزشی در پوهنتون های کشور ایجاد طب ورزشی در پوهنتون های طب کشور زیرا مکاتب هم چنان که اولین محل است که انسانها به اموزش وتعلیم تربیه می اموزند باید تربیه سالم از انجا اغاز گردد.
در جهان به اثبات رسیده است که یگانه ذخیره گاه بهترین قهرمانان عرصه های ورزش همانا موسسات تعلیمی است و نقش موسسات تعلیم وتربیه در تربیه ورشد ورزش برجسته میباشد.
از تمام دست اند رکاران ورزش وبخصوص استادان و معلمین سابقه دار که در کشور های اروپایی و دیگر کشورها زندگی مینمایند، تقاضا مینمایم تا نظریات خود باما یکجا کرده ، موسسات ورزشی کشور ووزارت تعلیم وتر بیه ی افغانستان وبخصوص اطفال و جوانان را کمک ویاری رسانند وتجارب خودرا دراختیار انان قرار دهند تا باشد وظیفه ی ایمانی و وجدانی خودرا در برابر وطن ومردم انجام دهیم و در اینده درین عرصه مانند دیگر کشور های جهان افتخاراتی را کمایی کنیم.
دمقالی لیکونکی:دبریتانیا دطبی مجلی له څانګی څخه نیټه :دوشنبه دفبروری د میاشتی اتمه کال (۲۰۱۰ ). ژباړونکی : پوهندوی دوکتور سیدحسام (مل) ------------------------------------------
۱- سریزه:
سګرت څکول Smoking په دی مقاله کی به پر دی لاند نی موضوعاتو باندی رڼا واچول شی : * سګرت څکول یعنی څه ؟ * دهغه اعراض څه دی ؟ * پرما به څه اغیزی ولری؟ * دهغه درملنه څنګه ترسره کیږی ؟ ******** سګرت څکول کولای شی چی ستا سی روغتیا اوسلامتیا په خطر کی واچوی ، چی دهغه درول اویا سګرت نه څکول ګرچه یو څه ستوزمن کار دی اوهغه داچی ځنی هغو زیات شمیر خلکو کوم چی سګرت څکوی دنیکوتین سره چی یوکیمباوی ماده دی او دسګرت یو له عمده محتویاتو څخه شمیرل کیږی، هغه سره معتا دیږی، مګر په هرصورت سګرت څکونکی ته نوی زیری دادی چی دسګرت داعتیاد دمینځه وړلو دپاره اوس پوره درملنه ترلاسه شوی چی هغوی باید له دی موضوع څخه باخبرشی یعنی دنوی اوتازه معتبرو ریسرچونو او تحقیقاتو څخه کوم چی د سګرت د ترک کولو اود ناروغیو د نه پیدا کید لو په اړین ترسره شوی قناعت بخښونکی لاسته راوړنه ګڼل شوی دی . نوپه دی بنیاد تاسی اود تاسی دوستان کوم چی غواړی دسګرتوڅکول ودروی یا هغه ته توقف ورکړی کولای شی چی د خپل معالج داکتر اویا ددواسازانو توصیو ته زیر اوهغه ته د عمل جامه واغوندی .
۲ـ څرګندونه: سګرت څکول یعنی څه ؟ که چیری تاسی سګرت وڅکویی نوددی امکان برابریږی چی د تا سی عضویت د نیکوتین سره کوم چی یوکیمیاوی ماده دی اوپه تمبا کو کی موجود وی اعتیاد پیداکړی ، کوم چی دهغه پریښودل اویا دهغه نه رانیول یاهغه ته ترک ورکول څه اسان کار هم نه دی ، تا سی چی اوس بلکل سګرت نه څکویی ممکن څو واری ځان سره مو دا پریکړی کړی وی ، چی سګرت ونه څکویی اویا دغه عمل ته ترک ورکړی ، خو په هرصورت د خوښی ځای خودادی چی نن د سګرت د څکولو په پریښودو اویا دهغه په ترک کولو کی ځنی مهم دواګان مارکیټ ته راوتلی دی چی په ډیر اسانی سره بی له دی چی پرځان د سګرت د نه څکولو فشار حس کړی د سګرت د عمل په پریښودلو کی ښه مرسته کوی . دلته دیادونی عمده مطلب دادی چی د سګرت د نه څکولو هڅی اوکوښښ ته باید توقف ورنکړل شی یا په بل عبارت همغسی چی سګرت څکونی ته مو توقف ورکړی دی خپل هڅی ته موهیڅکله توقف مه ورکویی اوجار ی یی وساتی .
په نیکوتین سره معتاد ښځه
لکه چی احصایی را ښودلی تقریباً د سګرت څکونکی نیمایی برخه سمدلاسه اویا به آنی شکل سره له سګرت څکونی څخه هرکال ډډی کوی . دسګرت څکونی په اړین ځنی غوره ټکی : * سګرت څکونه په بریتانیا کی دناروغیو اود مرګونو عمده سبب جوړوی کوم چی هر کال دسګرت څکولو له سببه کم ترکم (۱۲۰۰۰۰) سګرت څکونکی خپل ژوند دلاسه ورکوی . * دسګرت څکونی دتوقف سره دزړه دناروغیو اود سرطان سره داخته کیدو چانس راټیټیږی. اوممکن دی چی دژوند دتوقع موده اوږد شی. *اکثرسګرت څکونکی نظردی ته چی د نیکوتین سره معتاد شوی دی ، هغو ته ستونزمن دی چی سګرت ونه څکوی ، ځکه چی د نیکوتین سره عادت پیداکول ډیرجدی اود پاملرنی وړ مطلب دی چی له نیکه مرغه دهغه څخه خلاصون د نوی را وتلی دواګانوپه مرسته سره امکان برابر شوی دی * تاسی سګرت څکونکی اوس دا چانس لری چی دسګرت دپریښودو نیت وکړی اود نوی دواګانو څخه په ګټه اخیستو سره نور سګرت ونه څکوی . * خپګان (depression):دخپګان اود پریشانی ضد دوا چی nbupropio نومیږی اود هغه تجارتی نوم ( zyban) دی ،سګرت پریښودونکی سره سترکمک کوی دغه دواسره له دی چی سړی په دماغی تشویش او پریشانی سره اخته شوی هم نه وی بی له کوم جانبی عوارض خپل تاثیر غورځوی اوپریشانی له مینځه وړی . * یوه بله نوی دوا کوم چی دسګرت دنه څکولو اویا دهغه په ترک کولو کی ستر کمک کوی هغه ویرینیکیلین (vareniclin) دی ،چی د zyban په نسبت دهغه تاثیرات ډیراویومفید دوا ګڼل کیږی نیکوتین اود ستاسی عضویت: اکثر هغه کسان چی سګرت څکوی د نیکوتین سره اعتیاد پیداکوی ، دا بلکل بی تفاوت وی چی دنیکوتین درانیولو دپاره چی په تمباکو کی موجود دی ، چی تاسی سګرت ، سیګار ، پیپ څکوی یا داچی تمباکو ژویی.
نوبالغ سګرت څکونکی
دانیکوتین دی چی پرتاسی تاثیر غورځوی اویوڅه خوښی احسا سویی او د همدی یو شیبه خوښیو د لرلو په بنیا د د ستاسی عضویت وقتاً فوقتاً دنیکوتین دنیولو ضرورت احساسوس چی تاسی هغه یا په سګرت ، سیګار اویا پیپ څکولو سره را اخلی ،ترڅو چی هغه خوښی بیا ترلاسه کړی .،نو دهمدی کړنی په تکرار سره ستاسی عضویت د نیکوتین سره معتاد کیږی . * دسګرت څکلو څخه اوه (۷) ثانیی وروسته نیکوتین د سګرت څکونکی ماغذه (mental) ته رسیږی اوپه ماغذه کی د dopamin په جوړولو کی د ماغذه سره کمک کوی ، کوم چی تاسی ته نوموړی ماده خوښی راوړی . *هغه خلک چی سګرت څکوی داسی وایی : کله چی سګرت څکوم دخوښی احساس راته پیداکیږی له بلی خوا څخه داسی شواهد هم په لاس راغلی چی سګرت سړی ته یو څه بیداری او هوښیار تیا هم ورکوی . * همدارنګه نیکوتین سګرت څکونکی ته دا توان هم ورکوی چی په یوه موضوع باندی خپل فکر ښه متمرکز کړی . فلهذا که چیری تاسی دنیکوتین سره معتاد شولی نوپه دی بنیادسره هرهروخت غواړی چی سګرت وڅکوی ، او کله کله دځان سره وایی چی سګرت نه څکول ډیر سخت کار اوتصمیم نیونه دی ، نوپه دی اساس تاسی دهغه په پریښودلو اویا نه څکولو کی د ناتوانی احساس کوی مثلاُ: په دی لاندی چوکاټ کی دنوی سګرت څکونکی ځوانانو په اړین ځنی شواهد او څرګندونه :
| هغه سترګی لید کوم چی کارپوهانو د خپل ریسرچونو اودیو لړ تحقیقاتو په جریان کی د نوی سګرت څکونکی ځوانان دنیکوتین سره په معتاد کیدو کی دهغو په سوابقو او تاریخچه کی لیدلی دی دادی: * که یوڅوک حتی په یو هفته کی څودانی سګرت او څوورځی سګرت وڅکوی ، سګرت څکولو سره عادت پیداکوی . * نیکوتین لکه دهیروین اود کوکاین اویا دالکهول په څیر عادت مینځ ته راولی اوسړی زر دهغه په لومه کی نښلی . * اکثر سګرت څکونکی وایی چی د سګرت په څکولو سره تشویشونه له مینځه ځی او سړی ته آرامش راولی ، هوکی دا نو همغه وخت دی چی نوموړی ته اعتیاد پیدا شوی ، یعنی دسګرت څکولو سره د ارامش احساس د نیکوتین سره داعتیاد د لرلو عمده او برجسته علامه همدا دی ، چی سګرت څکونکی بیانوی . * هرڅومره چی په ځوانی کی سګرت وڅکول شی هومره زر دهغه سره اعتیاد پیداکیږی . * جنیکیانو په نسبت د هلکانو زر په نیکوتین معتادیږی کله چی هر څومره زر په سګرت څکولو پیل وکړی . |
*په هر اته نوی سګرت څکونکی ځوان هلکانوکی یو هلک داسی وایی چی د سګرت څکونی سره روحاً ارامی راته پیداکیږی . *اوله هر (۶) سګرت څکونکی انجلی څخه که پوښتنی وشی چی ولی سګرت څکوی نو دهغه جواب به دا وی : غواړم چی نری اوډنګر شم . زیات ځوانان هڅه کوی چی نور سګرت ونه څکوی مګر د سګرت نه څکولو له دام څخه آزادیدل آسان کار هم نه دی ، اوداځکه چی یو لړ فکتورونه دی چی دسګرت څکونی زمینی را برابروی کوم چی داکتران دغه فکتورونو ته د خطری فکتورو نوم ورکړی دی : اوعبارت دی له: *په ځوانی کی سګرت څکونه دیو مود په بڼه. * د یوبیرته پاتی سوابق په لرلوسره. *کورنی ستونزی اوپرابلمونه . * دخپګان اودتشویش احساس . * فزیکی اوجنسی تیری اوبدرفتاری . * سګرت څکونکی مور اوپلار . هغه یولړ سلوک کوم چی نوی ځوانان دسګرت څکلو په دام کی نه نښلی :
*** دسګرت نه څکونکی مور او پلار سره نژدی اودایم اړیکی . ***دښونځی څخه دباندی ځنی سالم مصروفیتونه اودهغو په سر کی سپورت او بدنی روزنه . دسګرت څکولو په اړین ځنی واقیعتونه : * زه سګرت سره معتاد نه یم زه یواځی هغه وخت سګرت څکم چی د ملګرو انډیوالانو سره یوځای کیږم اوماته ډیر اسان دی چی هر وخت وغواړم سګرت ونه څکم . دتاسی محترم سګرت څکونکی له توضیحا تو څخه داسی معلومیږی چی تاسی ممکن په فزیکی لحاظ د سګرت څکولو سره معتاد شوی نه یاست مګر په سیکلولوژیکی شکل سره تاسی د سګرت څکولو سره معتاد یاستی اونشی کولای چی دخپلو دوستانو سره سګرت ونه څکوی . * حتی که تاسی د سګرت څکولوسره معتاد هم ونه اوسیی ، مګر سګرت څکول په هر صورت ستاسی روغتیا ته ضرر رسوی . * غیر فعال سګرت څکونه چی د پسیف سګرت څکولو په نوم یادیږی داهغه کړنه دی چی سګرت څکونکی د خپل شاوخوا نژدی په تماس سره خلکوته هغه لوګی چی دپزی یا د خولی د لاری راباسی ور رسوی اوهغو ته د سږی سرطان او کوچنیانونو ته دسږی دناروغیو زمینه برابروی . * خفیف سګرت (light cigarett) داهغه ناروا شعار دی چی سګرت جوړونکی فابریکی د خپل سود دترلاسه کولو د پاره ورکوی اووایی چی په دی ډول سګرتونو کی د هغه د نیکوتین او (تار) مقادیر ډیر کم دی کوم چی روغتیا ته ضرر نه رسوی .دا یوډیر ګمراه کونکی شعار دی . سګرت څکونه چی په هره بڼه وی روغتیا ته ضرر رسویی . ددی شعا ر بی معنی توب په دی کی دی چی خفیف سګرت څکونکی داسی فکر کوی چی دا ډول سګرت چی زه څکوم ډیر خفیف دی او ځما روغتیا ته ضر ر نه رسوی ، نو بناً هغه زرزر سګرت څکوی او زر په نیکوتین سره معتادیږی . * که چیری تمباکو وژول شی دسګرت څکلو څخه هغه زر جذبیږی اوزر وینی ته داخلیږی .اوسړی زر معتادوی .
| زه سګرت څکم مګر دهغه لوګی نه تیروم نوولی دسږی په سرطان اخته شم |
ددی موضوع توضیح داسی دغه خوشباور سګرت څکونکی ته وړاندی کیږی : ( اکثر هغه خلکو چی ډیر زیا ت سګرت څکلو سره عادت ولری یا دانګلیسانوپه اصطلاح سره(heavey smoker) وی،هغوی معمولاً په فشار سره سګرت نه څکوی بلکه هغوی د سګرت لوګی د یو څه ځڼد دپاره په خوله کی ساتی اودخپل چاپیریال آزادشوی اضافی لوګی سره یوځای تنفس کوی چی له هر لحاظه دا یو ډول کامل مسموم شوی لوګی وی کوم چی هغه تنفس کوی چی تاسی ممکن دهمغو له جملی څخه یاستي . * هغوی چی سیګار څکوی زیاتر دستونی اود خولی په سرطان سره اخته کیږی لکه چی څوک سګرت څکوی اود سږی په سرطان مبتلا کیږی .
د سګرت څکولو اعراض څه دی؟ what are the smoking symptoms که چیری تا سی د کوم شی سره اعتیاد پیداکړی او یا ورسره معتا د شوی اوسیی، نو په هغه صورت کی تاسی د هغه د لرلو سخت ضرورت احساس کویی،نو که چیری دتاسی دغه ضرورت اوغوښتنی ترلاسه نشی،تاسی ته به یولړ ناغوښتلی اونامنلی اعراض او تشویشونه ورپه برخه شی چی دغه ټول را پیداشوی اعراض او ناخوښیی له هغه شی څخه د ستاسی د اعتیاد د ترک ورکولو پایلی دی .یو لړ زیا ت دواګانی پیژندل شوی چی دهغه سره که څوک معتاد شوی وی اوبیا یی ترک کړی نودهغه دواد نه رانیولوله کبله ورته اعراض پیدا کیږی مثلاً خلک چی دشراب څښلو سره معتاد شوی وی ،نوکه چیری په وخت اوزمان سره ورته شراب میسر نشی اویایی ونه څښی ،نو هغه ته دبدن دغړو راعشه یا لرزه پیدا کیږی ، زر خولی کوی ، په ورته بڼه سره که چیری تاسی د نیکوتین سره معتاد شوی وسی اود څه وخت دپاره سګرت ونه څکوی، نوپه هغه صورت کی دسګرتو دترک اعراض په تاسو کی پیداکیږی چی عبارت دی: * خپګان او روحی انحطا ط . * تخریشونه (زر زر په قهریدل) . * تشویش اواضطراب . * دفکر عدم تمرکز * نارامی . * سګرت څکولوته اشتیاق لرل . دغه پورتنی ذکرشوی اعراض اوناخوالی تاسی مجبوروی یا دی ته را کاږی چی بیا له سره په سګرت څکولوپیل وکړی ، اوهغه دا چی تاسی داسی انګیریی چی دغه ټول اعراض د سګرت د نه څکولو له سببه دی .مګر د یادونی وړ مطلب خودادی چی که چیری مویوځل دسګرت څکولو په اعتیاد کی یوڅه ځنډ او وقفه راوست نو په هغه صورت کی د سګرت په راپیدا کید لو اعراضو کی به هم ځنډ اووقفه راشی اوتاسی د یو سګرت د څکولو د ضرورت احساس به هم ونکړی ، په هر صورت نن د نړی په دوایی ما رکیټونو کی دسګرت څکولو د اعتیاد دترک کولو ښه دواګانی ترلاسه کیدای شی ، چی دسګرت څکولو ددرملنی تر سرخط لاندی به ورباندی وغږیږو. سګرت څکول پرما به څه تاثیر وغورځوی what will happen to me سګرت څکونه ستاسی د روغتیا دپاره ډیر مضر وی اوهغه داچی په تمباکو کی ځنی مواد موجود دی چی دسګرت په څکولوسره هغه شیان وجود ته دلوګی سره مخلوط داخلیږی
اوسږی ته تاوانونه رسوی چی دهغی له جملی څخه یو هم د سږی سرطان دی ، د زړه ناروغی او د ماغی سکته هم د سګرت څکولو له ناوړی پایلی څخه شمیرل کیږی . د پورتنی چوکاټ دانګلیسی د متن ژباړه په لاندی چوکاټ کی ولولی :
| *ډیر احتمال لری چی په دماغی سکته باندی اخته شی. *دستونی دکانسر دپیداکیدو چانس . * تاسی ممکن قلبی ناروغی لکه دزړه سکتی سره مخامخ اویا ککړ شی . *ستاسی ټوخی ، تنفسی ستونزی زیاتوی اود سږی سرطان ممکن پیدا کړی . *ستاسی پانقرانس کی ممکن سرطان پیدا شی *ستاسی په مثانه ، کلمی او پښتورګی کی ممکن سرطان پیدا شی. * که تاسی حامله دار اوسی کوچنی ته موزیات تاوان رسوی . * ستاسی درحم په غاړه کی ممکن دسګرت په څکولو سره سر طان پیدا شی . |
دتمباکو په لوګی کی دیو لړ تحقیقات له مخی تقریباً(۴۰۰۰) کیمیاوی مواد موجود دی کوم چی دهغو ډیری سمی وصف لری ، لږ ترلږه (۴۳) مواد یی کانسر تولیدونکی مواد دی چی د سرطان دپیدا کیدو سبب کیږی .هرهغه شیبی چی تاسی د سګرت لوګی سره تنفس اجرا کویی، نوتاسی هغه سمی مضره مواد هم تنفس کویی ، دسګرت په محتوی کی (تار) ،مضره ګازات او کاربن مونو اکساید هم موجود دی چی صحت مضر مواد دی . تار(tar) اوپه تمباکو کی نور مضره کیماوی مواد ستاسی سږی ته هسی زمینه برابروی چی یو ډول ضخیم اوسرښناک یا لزوج ماده کوم چی د مکوز په نوم یادیږی جوړ کړی ، چی دغه متشکله ماده یا مکوز ستاسی د هوایی لاری د تنګیدو او د تړل کیدو سبب ګرځی کوم چی کافی مقدار هوا چی ستا سی عضویت ورته ضرورت لری سږی ته نه را رسیږی ، سربیره پر ټوخی يوشمیر نور تنفسی ستونزی راپیدا کیږی. * دستاسی دهوایی لاری دمتشکله غړودایپیتیلل په مخ یوډول راوتلی دندانی شکل اهداب کوم چی د ږُمنځ دندانی ته ورته دی په طبعی اونورمال شکل سره موجود وی او دهغو دنده دادی چی هوا فلتروی اونه پریږدی چی دوړی او وړه زرات سږی ته داخل شی ، مګر کله چی نوموړی مکوز متشکل او جوړشی دغه دندانی له یوسره پوښوی یایی مسطح ګرځوی اودهغه په د نده کی مداخله کوی چی په نتیجه کی دتنفس سره هرشی سره دمکروبونه سږی ته ننوزی او مختلف ناروغی مینځ ته راولی . * هغه کیمیاوی مواد چی دسګرتو په لوګی کی موجودی دی ستاسی د هوایی لاری د غړو جدارونه پړسوی اوپنډ یا ضخیم ګرځوی چی د هغه په ترڅ کی هوایی لاری تنګیږی او د تنفس په وخت کی سږی ته کاپی هوا نه رسیږی . *ستاسی د سږی په انا تومیک جوړښت کی وړی هوایی کیسی موجودی دی ، کوم چی په نورمال حالت کی هلته هوا داخلیږی او هلته دیو لړ فزیولوژیکی فعل او انفعالاتو په ترڅ کی اوکسیجن وینی ته داخلیږی،مګر د سګرت د لوګی په اثر دغه هوایی کیسی تخریب او له خپل دندی غورځی ،او ستا سی عضویت ته اوکسیجن نه رسیږی او په اسانی سره دتنفس کولو په وخت کی ستړی کیږیی ، اودبلی خوا څخه تاسی ته یو ډول ناروغی مینځ ته راولی چی د سږی د مزمن انسدادی ناروغیو په نوم سره ( chronic obstructive pulmonary) یادیږی، اوستاسی دتنفس په دندو کی یو لوړ ستونزی مینځ ته راولی . *دسګرتوپه لوګی کی موجوده کیمیاوی مواد کیدای شی چی په سږی کی دسرطان د پیدا کیدو سبب وګرځی ، ځکه چی نوموړی مواد د سږی حجرات تخریبوی ، نو په دی بنیاد هر څومره چی سګرت زیات وڅکل شی په هماغه اندازه سره ددی ډول ناروغی د پیدا کیدو چانس لا پسی زیاتیږی . * کاربن مونواوکساید کوم چی دسګرتو په لوګی کی موجود دی ستاسی وینی ته دا خلیږی اوپه نتیجه کی ستاسی د وینی د اوکسجن مقدار او سویه راټیټوی ، نوکله چی د ستاسی د وینی د اوکسیجن سویه راټیټه شودستاسی زړه زیات کار کوی تر څو چی تنقیض شوی اوکسیجن جبران کړی او ستاسی د بدن حجراتو ته اوکسیجن ولیږی نو په پای کی ستاسی زړه ستړی کیږی ، غټیږی او ډیر امکان لری چی په عدم کفایه اخته اویا سکته وکړی. * د سګرت په لوګی کی ځنی وړی زرات موجود دی کوم چی کولسترول ته تاوان رسوی او کیدای شی چی دغه مضره کولیسترول ستاسی شریانونه او اوعیی مسدود یا تنګ کړی وینه ستاسی حیاتی غړو ته ونه رسی او په پای کی د ماغی سکته مینځ ته راولی .
که تاسی سګرت څکولو ته دوام ورکړی څه به پیښ شی ؟ که تاسی سګرت څکولو ته دوام ورکړی مونږ نشو ویلی چی څه پیښی به رامینځ ته شی ، ځکه چی د سګرت څکلو څخه راپیدا شوی اغیزی په هر شخص باندی یو شا نته نه وی اودغه واقیعت د یو لړ تحقیقاتو څخه تر لاسه شوی : *تقریباً دسګرت کښو نیمایی برخی له هغه ناروغیو څخه په مرګ محکوم کیږی کوم چی د سګرت څکونو څخه مینځ ته راځی . چی د هغو ناروغیو په سر کی د سږی سرطان ، دزړه ناروغی او دماغی سکته دی . *هغوی چی سګرت څکوی د هغوی دژوند د توقع کلونه نسبت هغو ته چی سګرت نه څکوی (۱۶) کاله کم وی . * که تاسی داوږدی مودی دپاره زیات سګرت وڅکوی نوپه قوی ګمان سره به د سږی ،کلمی ستونی ،پانقرانس ،پښتورګی، مثانه یا د رحم دغاړی ( په ښځو کی) په سرطان باندی به مبتلا شی . * د سږی د انسدادی نا روغیو یواځنی عمده سبب سګرت څکونه دی . * په بریتانیا کی یو پرڅلورم برخه سګرت څکونکی د سږی دسرطان په درلودلو سره په مرګ محکوم کیږی . په یو تحقیقی اوږد مهاله مطالعی سره کوم چی په بریتانی کی پر(۱۰۰۰۰۰) ښځو باندی د(۲۴) کلونو په موده کی ترسره شوی ، داسی نتیجی ترلاسه شوی : چی سګرت څکونکی ښځی نظر هغو ښځو ته چی سګرت نه څکول په دی (۲۴) کلونو کی زیاتی ښځی خپل ژوند دلاسه ورکړلی ،اوهمدارنګه هغو چی وروسته د(۲۰)کالوسګرت څکونی څخه سګرت څکونه پریښی وه دهغودمړینی چانس هم راښکته وه .
سګرت څکونه په نورو خلکو څه تاثیر اچوی: له هرڅه نه مخکی که تاسی حمل ولری اود حمل په موده کی سګرت وڅکوی ، تاسی به د خپل ماشو م ژوند په خطر کی به واچوی ، اوهغه دا چی د سګرتو په لوګی کی ځنی مواد موجود دی کوم چی ستاسی ماشوم نشی کولای کاپی مقدارحجم اوکسیجن او مغذی مواد د خپل په حال دودی حجراتو ته انتقال ورکړی . اوهم هغه څه چی د تحقیقات په نتیجه کی تر لاسه شوی ښیی: * دستاسی د ماشوموزن نسبت د هغو ښځو ماشونوته چی د حمل په موده کی سګرت نه څکوی څو ځلی دستاندارد له وزن څخه راټیټ وی ، کوم چی کم وزن نوی زیږیدلی ماشومان زیات مواظبت ته ضرورت لری اود مړنی چانس یی زیات وی . * ستاسی ماشوم ممکن مخکی له وخته وزیږی *که احیا ناً ستاسی ماشو ژوندی هم پاتی شی ډیر ممکن دی چی په ساه لنډی یا استما باندی مبتلا وی . * په هر لسو ماشومانو کی د یو ماشوم د مړنی سبب د حمل په وخت کی د مور په سګرت څکونی پوری اړین وی . * هغو خلکو چی دسګرت څکونکی سره زیات په تماس کی وی ، هغوی هم په راز راز ناروغیو باندی اخته کیدای شی ، اوپه قوی احتمال سره په همدی خلکو کی به د سږی سرطان اود زړه پرابلمونه به پیدا شی . * په ځوانو ماشومانو کی دسینه بغلی ، د غوږ انتانات ، برانشیتس ، ټوخی ، اوویزنګ یا د تنفس خره هار ټول هغه څه دی چی دهغه اصلی سبب د سګرت کښو سره د تماس په نتیجه کی مینځ ته راځی . * دساه لنډی له امله هرکال تقریباُ (۱۷۰۰۰) ما شومان د تداوی په نیت روغتونونو ته مراجعه کوی. که چیری تاسی نور سګرت ونه څکوی څه پیښی مینځ ته راځی : که تاسی هرڅومره زرنور سګرت ونه څکوي په همغه بیړه سره ستا سی عضویت له خپله ځانه ټول هغه سمی کیمیاوی مواد کوم چی د ستاسی په عضویت کی او یا ستاسی په وینه کی ذخیره شوی دی له مینځه وړی . یعنی: * په ساعتونوکی : د(۲۴) ساعتو په موده کی هغه مقدار کاربن مونواوکساید چی د ستاسو په وینه کی ذخیره شوی دی له مینځ وړی اووینه بیرته خپل نورمال حالت ترلاسه کوی. * په ورځو کی :ستاسی دخولی د مزی احساس د سګرت د نه څکولو سره بیرته ښه کیږی او د سګرتو د لوګی تعفن ستاسی له خولی اوحتی ستاسی له کالیو څخه هم ورک کیږی . * په یو یا دوه میاشتو کی : ستاسی داوږدی مودی ټوخيد نه اودتنفس خره هارله مینځه ځی * په یو کال کی : که تاسی دسږی په مزمن انسدادی نا روغیو باندی مخکی اخته شوی وسی ، نو دسګرت په پریښود لو سره یو کال وروسته له دی ډول ناروغیوڅخه نجات مومی .* دپنځو کالو په موده کی : په ښځو کی درحم دغاړی د سرطان په شدت اوپیشرفت کی کمی راولی اوهم د اخته کیدو چانس را ټیټیوی . * دلسواو پنځلسو کلنو په موده کی: په ناروغی باندی دزړه داکلیلی شریانو د مافیدوچانس را ښکته کیږی یعنی نوموړی شریانونه نه تنګیږی اویا نه بندیږی . *دلسواوشلو کلنوپه موده کی : دسږی دسرطان دپیدا کیدو چانس تر ۷۰٪ ښکته راځی . که تاسی د (۳۵) کلنی په عمر کی له سګرت څکولو څخه لاس واخلی د ستاسی ۹۰٪ روغتیایی پرابلمونه خپل ټغرټولوی او که چیری د (۵۰) کلنی په عمر سګرت خوشی کړی ، ستاسی به د مړنی چا نس کوم چی د سګرت له ناروغیوڅخه مینځ ته راتله یا راځی ښکته وړی . * سګرت نه څکول دستاسی دژوند د توقع په منحنی کی ستر بدلونونه راولی چی په لاندی ډول سره څرګندوو : که(۳۰) کلن اوسی (۱۰)کاله نورمودژوندتوقع لوړیږی که(۴۰) کلن اوسی (۹) کاله نورمو دژوند توقع لوړیږی . که (۵۰) کلن اوسی (۶) کاله نور مو دژوند توقع لوړیږی . که ( ۶۰) کلن اوسی(۳) کاله نور مو دطوند توقع لوړیږی . دسګرت په نه څکولو کی درملنه : هغه کسانو چی دنیکوتین سره دسګرت د څکلو له امله معتاد شوی اوسی اوهره ورځ دنیکوتین د معتاد شوی دوز یا اندازه وانخلی نو طبعاُ لکه چی مخ کی موذکر کړ دیو لړ تشوشاتو سره مخامخ کیږی اوسګرت نه څکول هغه ته ډیر ستوزمن وی ، دځنو احصایوی له مخی داسی څرګند شوی چی که چیری (۱۰۰) سګرت کښود سګرت نه څکولو تصمیم ونیسی يواځی ۵-۶ کسان ممکن دی چی بریالی شی او نور سګرت ونه څکوی . *هغه عمده اواساسی ټکی چی تاسی سره دسګرت په نه څکولو کی کمک کوی دادی : * که تاسی دورځی (۱۰) دانی سګرت څکویی اویومقدار نیکوتین را اخلی ، کولای شی چی یو څه مقدار نیکوتین دسګرت څکونی په عوض پخپل جلد کی د نیکوتین دار پلسترونو په نښلولو اودنیکوتین دار ژاولو اودپزی داسپری په ذریعه تر لاسه کړی .یعنی د نیکوتین اخیستنی میتود ته بدلون ورکړی ترڅو چی ستاسی هوایی لار په ناوړی موادو سره ملوث نشی او تنفسی ناروغی مینځ ته را نوړی . * بوپروپیون(bupropion) هم د سګرت په نه څکونه کی ستر رول لوبوی . *وارینیکلین(varrniclin ) د بوپروپیون په نسبت ډیر موثردوا ګڼل کیږی کوم چی د سګرت په پریښودو کی مرسته کوی . * دسګرت د نه څکولو سره یولړ نور درملنی هم ستر کمک کوی کوم چی دغه لیکنی دهغه دتفصیل اودتفسیر څخه عاجز بریښی او ډیر یومفصل موضوع دی چی دیوی بلی مقالی دلیکولو ضرورت لیدل کیږی ــــــــــــــــــــــ په درناوی
